IK Ontwikkel
Sinds 2004
IK Ontwikkel coöperatie U.A. wordt in oktober 2022 opgericht door Anneleen Mulder, Carla Pelkmans en Nicole Hanegraaf. Zij komen zelf uit de praktijk en willen bijdragen aan krachtig vakmanschap van binnenuit om inclusief boeiend mens- en wereldgericht onderwijs voor ieder kind mogelijk te maken. Met IK Ontwikkel geven zij een antwoord op de systeemgerichtheid in onderwijs en opvang en de macht van schoolleveranciers en methode- en toetsenmakers. Volgens hen moet en kan dat anders. Ze gebruiken ruim 20 jaar praktijkervaring om uniek materiaal te ontwikkelen.
We ontwikkelen met liefde en plezier voor (en door) professionals om overal mens- en wereldgericht te kunnen werken.
Anneleen, Carla, Nicole
Oprichters coöperatie
2004 - 2005
Start met een Rapportfolio
Het verhaal van IK Ontwikkel begint in 2004 bij een ontwikkelingsgerichte (OGO) basisschool in Noord-Brabant. In de onderbouw van die school wordt gebruik gemaakt van HOREB als observatie en registratie-instrument. Kinderen krijgen een met zorg geschreven woordelijke rapportage mee naar huis. Toch is niet iedereen tevreden. De leerkrachten in de bovenbouw vinden dat ouders geen realistische verwachtingen hebben van hun kind als het in de bovenbouw komt en ouders zelf zeggen te weinig zicht te hebben op ontwikkeling. De bovenbouw gebruikt zelf een puntenrapportage, maar vindt dat die niet meer past bij de nieuwe visie van de school.
Het team heeft behoefte aan een andere vorm van rapportage. Er wordt een ontwikkelteam geformeerd, dat hiermee aan de slag gaat. In dit team zitten leerkrachten uit zowel onder- als bovenbouw, waaronder Anneleen Mulder, Carla Pelkmans en Nicole Hanegraaf. Onder leiding van Trudy Schiferli verdiept het team zich in het werk van onder andere Bert van Oers, Wim Wardekker, Jaqueline Bulterman- Bos en Monique Volman. Na een brede verkenning en in nauw overleg met het hele team concludeert dit ontwikkelteam dat er wens en mogelijkheid is voor zowel een rapport als een portfolio. Het wordt een combinatie, het Rapportfolio.
2005 - 2009
Het Rapportfolio: een rapport én een portfolio
Een conceptversie van het Rapportfolio gaat eind 2005 in een mooie map mee naar huis en de reacties van kinderen, ouders én team zijn positief. Het eerste deel van de map bestaat uit een Rapport waar per vakgebied te zien is of een kind iets zélf kan of nog met hulp. Bij het algemeen deel aan het begin van het Rapport wordt ook een woordelijke rapportage opgenomen. Het Rapport wordt afgesloten met een woordje richting het kind. In het tweede deel van het Rapportfolio komt het kind zelf aan het woord, zie je processen in beeld en bewaart het kind werk waar het trots op is.
In die jaren wordt onder leiding van Nicole en onder andere gevoed door het werk van Kees Vernooy, Peter Sleegers, Gert Biesta, Fred Korthagen en Chiel van der Veen een schrijfwijzer voor het team gemaakt, waarin verbinding gelegd wordt tussen het beschreven curriculum en de manier waarop voor de verschillende onderdelen het leren kan worden geëvalueerd. Diverse manieren om actuele ontwikkeling in beeld te krijgen en kinderen verder helpen in hun zone van naaste ontwikkeling vormen centrale thema's.
Het portfolio-deel krijgt steeds verder vorm, onder andere met toevoeging van een leesportfolio en uitbreiding van het deel ‘Dit ben ik’. Op basis van de ervaringen van kinderen, ouders en leerkrachten wordt de map verder aangescherpt en aangevuld.
2009 - 2011
Doorlopende leerlijnen in beeld
Referentiekader taal en rekenen
In oktober 2009 brengt de commissie Meijerink het referentiekader taal en rekenen uit. Nicole denkt dat dit kader weleens de gezochte houvast kan bieden om de schotten van het leerstofjaarklassensysteem af te breken die in de praktijk zo beperkend werken richting inclusief en uitdagend onderwijs voor ieder kind. In deze hoogtijdagen van het opbrengstgericht werken, wordt vanuit haar hypothese en onder haar leiding met verschillende specialisten uit PO, SBO en SO eerst de relatie onderzocht tussen kerndoelen, leerlijnen SLO, leerlijnen voor SBO en SO van het CED en het referentiekader. Nicole bezoekt in die periode verschillende scholen voor speciaal (basis)onderwijs en neemt deel aan netwerken rondom WSNS, waar zij haar gedachtengoed en uitwerkingen voorlegt. Een en ander leidt tot een eerste versie van een document Doorlopende leerlijnen in beeld. In dit document is de leerstof niet verdeeld over leerjaren, maar in stappen met bij elke stap verschillende doelen.
Landelijk innovatieproject
In 2011 participeert Nicole namens het bestuur van Delta-onderwijs in een landelijk innovatieproject in samenwerking met het Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen (ITS) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Doel is het ontwikkelen van een digitale ondersteunende systematiek voor kindcentra (brochure). De werkwijze van basisschool Het Talent en de wetenschappelijke voedingsbodem door bijzonder hoogleraar Ton Mooij, biedt nieuwe inzichten en inspiratie om het bestaande Rapportfolio door te ontwikkelen. In die tijd voegt zij onder andere een startdocument voor 2,5 en 4-jarigen toe. Daarnaast wordt het geheel geschikt gemaakt voor gebruik in kindcentrum De Ontdekking (2,5 – 12 jaar).
2011 - 2015
Doorontwikkeling Rapportfolio
Om passend onderwijs kans van slagen te geven, is Nicole ervan overtuigd dat er afscheid genomen moet worden van het leerstofjaarklassensysteem. Zij hoopt dat zij met haar document Doorlopende leerlijnen in beeld het team hiervoor de benodigde houvast biedt en presenteert het. Het team geeft aan dat het loslaten van het leerstofjaarklassensysteem nog te vroeg komt, maar zij gaan het instrument wel gebruiken. Het geeft houvast bij het ontwerpen, uitvoeren en evalueren van hun onderwijs.
Nicole bezoekt onder andere Werkplaats Kees Boeke, Sterrenscholen, democratisch onderwijs De Ruimte en DOE40 en scholen en kincentra in specifieke wijken in Antwerpen, Brussel en Hamburg. Zij is met name geïnteresseerd en raakt geïnspireerd in de wijze waarop wordt omgegaan met inclusie, diversiteit, NT2, brede (culturele) ontwikkeling en het in beeld brengen daarvan. Met die bagage in haar rugzak en gevoed door het werk van onder andere Bert van Oers, Wim Wardekker, Jaqueline Bulterman- Bos, Monique Volman, Luc Stevens en Paul Kirschner ontwikkelt zij het Rapportfolio verder. Met hierbij specifiek aandacht voor uitdagend onderwijs en brede ontwikkeling van ieder kind. Naast een Rapport komt er een Stand van zaken in de map. Ook Kunst en Cultuur en Natuur en Milieu Educatie wordt toegevoegd. Het Rapport bestaat uit een aantal vaste onderdelen. Per onderdeel kan worden aangegeven of een kind het zelf kan of nog met hulp. De beschrijving die erbij hoort biedt het team houvast voor hun handelen.
2015 - 2018
Naar een Ontwikkelmap
In 2015 wordt Nicole clusterdirecteur van basisscholen De Achthoek, De Duizendpoot, De Rietgors en De St. Jan. Het team van De St. Jan vraagt of zij een alternatief weet voor hun puntenrapportage. Op basis van hun nieuwe visie en missie zoekt dit team naar een manier om ontwikkeling in beeld te brengen in acht doorlopende jaren ten opzichte van de doelen van het onderwijs, waarbij groei van het kind ten opzichte van zichzelf centraal staat en kinderen niet met elkaar vergeleken hoeven worden. In de onderbouw wordt KIJK gebruikt en de vraag is of er niet een dergelijk instrument voor de hele schoolperiode bestaat.
Deze vraag wordt weggelegd bij alle bekende uitgevers, maar er blijkt niets op de markt waar gedurende de hele basisschoolperiode groei van een kind ten opzichte van het curriculum als continu proces in beeld gebracht kan worden. Daarom besluit Nicole om dit zelf met collega's te gaan ontwikkelen. Als startdocument gebruikt zij het op haar vorige school ontwikkelde Rapportfolio. Bij dit proces sluit ook het team van De Achthoek aan. Gevoed door theorie over formatief evalueren van Rene Kneyber en Dominique Sluijsmans, het werk van John Hattie en Helen Timperley, de SDT van Deci en Ryan, Riksen-Walraven, de uitgave Kansrijke combinatiegroepen en verschillende bronnen-, en doelenboeken uit Montessori-, Dalton- OGO-, EGO- en Jenaplanonderwijs, experimenteren zij met manieren om het Rapportfolio te kunnen doorontwikkelen, passend bij de visie van hun scholen. Er wordt gemaakt, getest, bijgesteld, aangescherpt, van en met elkaar geleerd, vakmanschap versterkt en op basis daarvan weer verder ontwikkeld.
Van verticaal naar horizontaal groeien
De teams maken in die periode gebruik van het eerder gemaakte document Doorlopende leerlijnen in beeld als basis en merken dat dit hen helpt om los te komen van het leerstofjaarklassensysteem en de vergelijking van kinderen met elkaar op basis van een een groepsgemiddelde. Geen vaste niveaus, geen kinderen ingedeeld in hoger en lager en niet omhoog klimmen in een grafiek. In plaats daarvan zetten kinderen steeds een stapje verder in hun ontwikkeling. Het idee wordt omarmd dat kinderen niet verticaal, maar horizontaal ontwikkelen. Het betekent een andere manier van kijken naar ontwikkeling die ook leidt tot een andere manier van het inrichten van onderwijs. Als de methode niet meer bepaalt, is de professional zelf weer aan zet. Dit is een belangrijke ontdekking die wordt meegenomen voor vervolg.
Van Rapportfolio naar Ontwikkelmap
Het Rapport wordt aangepast en krijgt de naam Stand van zaken. Te zien is waar het kind staat in zijn ontwikkeling (actuele ontwikkeling) en wat de verwachting is van kind, ouder en leerkracht na een bepaalde periode. Ook is ruimte gemaakt om aan te geven hoe zowel thuis als op school deze ontwikkeling ondersteund gaat worden. Het Rapportfolio krijgt een nieuwe indeling en een andere naam en heet dan Ontwikkelmap.
2018 - 2020
Naar een Kind Ontwikkel Plan
Het proces belandt in een volgende fase als vanuit de scholen de vraag komt of de systematiek nog meer ondersteunend kan worden aan de praktische uitvoerbaarheid van passend onderwijs. Zowel het team van De Achthoek als het team van De St. Jan streeft naar inclusief onderwijs met voor ieder kind een eigen leerroute, maar dit mag geen individueel onderwijs worden. De gedachte is niet dat kinderen in hun eentje losse doelen aftikken, maar de bedoeling is mens- en werelgericht onderwijs in samenhang met de groep als leefleergemeenschap. Onderwijs waar kinderen van en met elkaar leven, leren en ontwikkelen en dan op zo'n manier dat er voor ieder kind volop te leren valt. Met deze vraag gaat een nieuw samengesteld ontwikkelteam onder leiding van Nicole aan de slag. Inspiratie wordt met name binnen de pedagogiek en het Ontwikkelings Gericht Onderwijs (OGO)- en Jenaplan onderwijs gevonden. Collega's gaan aan de slag met het verbinden van doelen in domeinen en thema's. Ook ontwerpen zij samen betekenisvolle activiteiten in samenhang, waarin ieder kind mee kan doen en waar voor ieder kind valt te leren. Hierbij blijkt het inrichten van een rijke leefleeromgeving een belangrijk terrein van invloed. Op het terrein van organisatie wordt gekozen voor verschillende vormen van co-teaching.
Plan op maat
Omdat maatwerk steeds meer de standaard wordt in de scholen, ontstaat er ook behoefte aan een plan op maat voor ieder kind, waarin actuele ontwikkeling en behoeften beschreven staan. En dan liefst zonder dat dit leidt tot een enorme administratieve last. Leerkrachten hebben de wens voor een praktisch instrument wat hen echt helpt om actualiteit en behoeften van ieder kind eenvoudig in beeld te krijgen. Geïnspireerd door onder andere Agora, Mondomijn en Wittering.nl die in het kader van œ Expeditie Leiderschap door Nicole dat jaar worden bezocht, maakt zij een eerste versie van zo'n plan op maat voor rekenen en taal met hierin ook de behoeften van het kind. In dit Kind Ontwikkel Plan (KOP) is te zien waar een kind zich op de leerlijn bevindt en wat het nodig heeft om naar een volgende stap in ontwikkeling te gaan. Het KOP vervangt de eerdere Stand van zaken.
Kwaliteitsteam
Carla werkt als intern ondersteuner op St. jan en stelt in samenwerking met De Achthoek een kwaliteitsteam samen met daarin twee intern begeleiders, twee leerkrachten, een directeur, een psycholoog en een orthopedagoog. In een aantal werkbijeenkomsten beschrijven zij behoeften voor ieder ontwikkelgebied. Dit team onderzoekt ook hoe je kwaliteit in kaart kunt brengen en je kunt verantwoorden zonder gebruik van gestandaardiseerde toetsen op leerling- groeps- en schoolniveau ten opzichte van de wettelijke kaders van het onderwijs. Hun bevindingen krijgen een plaats in een intern onderzoek kwaliteit. Hierin brengen zij ook in beeld welk percentage kinderen voldoet aan het wettelijk referentiekader in de volle breedte.
Vakmanschap centraal
De ontwikkelde systematiek helpt de teams om niet de methode, maar eigen vakmanschap centraal te zetten. Ontwikkelteams voor stevige basis, Wereldwijs, taal en rekenen worden samengesteld, waarbij leerkrachten samen werken om actuele wetenschappelijke inzichten te verbinden met de eigen praktijk. Er wordt stevig ingezet op vakmanschap van binnenuit en kwaliteit wordt voor ieder ontwikkelgebied geborgd en beschreven inrichting, organisatie en in het handelen van professionals in een kwaliteitskaart voor de school: Zo doen wij dat!
Klankgroepgroep
In deze periode wordt ook een klankbordgroep voor ouders opgericht. Deze groep komt in verschillende fasen bij elkaar rondom vragen als: Wat vind je als ouder belangrijk om te weten van je kind? Is dit de informatie waar je als ouder wat aan hebt? Hoe krijgen we behoeften in beeld en welke rol past daarbij als ouder? Hebben ouders een passend beeld van hun kind na het bekijken van het instrument? De bevindingen van de klankbordgroep worden steeds meegenomen om het instrument verder te ontwikkelen en aan te scherpen.
2020 - 2021
Verrassend anders
In 2020 sluit OBS De Duizendpoot als derde school uit het cluster aan. Eerder is dit team in zee gegaan met een aanbieder van een digitale rapportage in combinatie met een portfolio. Ondanks dat de omgeving voor een groot deel zelf ingericht kan worden, blijkt het na een aantal jaren investeren toch niet aan de wensen te voldoen. Ouders en teamleden zijn niet tevreden. Ouders vinden het geheel te onoverzichtelijk en zeggen onvoldoende zicht te hebben op wat hun kind kan en waar het staat in ontwikkeling. Leerkrachten vinden met name dat het werk wat ze erin stoppen niet in verhouding staan tot wat het hen brengt.
Pilot
Na kennismaking met het Kind Ontwikkel Plan (KOP) gaat een aantal leerkrachten, kinderen en ouders onder leiding van Nicole een pilot te draaien. Het team is na de pilot enthousiast en besluit te gaan werken met een aangepaste versie van een ontwikkelmap en ontwikkelplan. De ervaringen van deze collega's, kinderen en ouders gebruikt Nicole om nog een aantal verbeteringen door te voeren. Zo voegt zij onder andere de drieslag Leerling – Prof – Meester toe, waarmee verdieping van de stof en de mate van beheersing van een stap kan worden geduid.
Thuisonderwijs
Tijdens de Coronaperiode ervaren leerkrachten het werken met het KOP en bijbehorende overzichten met doelen (Wat kun jij al wél en wat valt er nog te leren?) als enorm voordeel. Het blijkt nu dat niet alleen leerkrachten, maar ook kinderen goed zicht hebben op wat geleerd kan en moet worden. Voor leerkrachten is het vrij eenvoudig om het thuisonderwijs af te stemmen op actualiteit en behoeften van ieder kind. Er ontstaat deze periode nog meer behoefte aan materiaal gekoppeld aan doelen, zonder de norm (en taal) van een leerjaar. Het cluster van scholen verdeelt daarom de taken en gaat aan de slag om bij de verschillende doelen instructiefilmpjes, materialen, werkbladen en activiteiten te maken, verzamelen, ordenen en delen.
Verrassend anders
Het gedachtengoed achter de systematiek blijkt opvallend eenvoudig te begrijpen voor zowel kinderen, ouders als professionals. Maar tegelijk is heel duidelijk dat het echt nodig is om iedereen goed en regelmatig te blijven meenemen in het gedachtengoed en de werkwijze, omdat het een wezenlijk andere manier van kijken vraagt dan men gewend is. Verrassend anders.
2021 - 2022
... naar IK Ontwikkel
In ons land klinkt steeds meer kritiek op het gestandaardiseerde, vergelijkende toetssyteem. Kinderen, ouders en professionals ervaren een groeiende toets- en regeldruk en onderwijs lijkt de speelbal van een samenleving in zwaar weer. De vraag naar een alternatief lijkt met de dag groter te worden. Nicole beseft dat dit alternatief er al is en besluit het te gaan delen.
Zij gaat uit loondienst en investeert als zelfstandige in het doorontwikkelen van systematiek zodat deze door iedereen gebruikt kan worden. World of Mundus neemt de vormgeving voor zijn rekening en in Vincent van More Quality & Quantity B.V. wordt een technisch ontwikkelaar gevonden die de papieren systematiek omzet naar een digitaal instrument.
IK Ontwikkel app wordt het op groei gericht alternatief voor het gestandaardiseerd, vergelijkend toetssysteem. In de app kan onder andere voor ieder kind en voor ieder ontwikkelgebied een plan op maat worden gemaakt vanuit behoefte voor alle ontwikkelgebieden. In het voorjaar van 2022 kan de app technisch getest worden. De beste plek om dit te doen is De St Jan, aangezien deze school dan al heel wat jaren werkt met de papieren versie. Carla test met collega's en ouders in de praktijk en Anneleen is inhoudelijk betrokken als Meester wereldwijs (taal)onderwijs.
In diezelfde periode worden IK Ontwikkel borden gevuld met de materialen die in die jaren van binnenuit en in samenwerking met tientallen professionals van verschillende scholen en kritische experts van buiten zijn ontwikkeld. Binnen een aantal maanden staat er een online ondersteunende omgeving vol materiaal waarmee ieder team verantwoord, onderbouwd en op eigen wijze mens- en wereldgericht onderwijs kan ontwerpen. Op 25 februari 2022 gaat de website officieel de lucht in.
Vlak voor de zomer van 2022 is de eerste online Meesterklas en wordt het verhaal van IK Ontwikkel gedeeld met geïnteresseerde leerkrachten, intern begeleiders en directeuren.
2022 - 2023
IK Ontwikkel... verrassend anders!
Op advies van een schoolbestuur in Noord-Holland besluit Nicole de verdeling van ontwikkelgebieden en domeinen wat te herzien en aan te scherpen, zodat het ook mogelijk is alleen gebruik te maken van de IK Ontwikkelgebieden taal en rekenen. Met een aantal taalexperts neemt Anneleen het geheel nog eens goed door. Kleine op- en aanmerkingen worden verwerkt. In het schooljaar wat volgt leren de eerste scholen werken met IK Ontwikkel. In een aantal bijeenkomsten maken zij zich het gedachtengoed eigen en maken zij de materialen op maat voor hun eigen school.
Oprichting
Ondertussen wordt alles juridisch in orde gemaakt, zodat IK Ontwikkel app betrouwbaar is en door scholen veilig en verantwoord gebruikt kan worden. In samenwerking met een jurist en verschillende adviseurs worden gebruiksvoorwaarden, contracten en AVG-afspraken gemaakt. Als rechtsvorm wordt gekozen voor een coöperatie met een maatschappelijke missie. In oktober 2022 wordt IK Ontwikkel coöperatie U.A. opgericht. De ondersteunende Leerling Ontwikkel Systematiek is dan klaar voor 4-13 jaar.
Boek als onderlegger
In november 2022 komt het boek Onderwijs van binnenuit uit. Auteur van het boek is Nicole en zij beschrijft hierin onder andere het gedachtengoed wat onder IK Ontwikkel ligt. Ook schrijft zij uitgebreid over de manier van kijken (Rode bril) en handelen (ABC) die zo kenmerkend zijn voor IK Ontwikkel.
Doorgaande lijnen 0-13 jaar
In maart 2023 komt een verzoek van een kindcentrum van een stichting in Heerhugowaard voor doorgaande lijnen 0-6 jaar. Onder leiding van Carla en Anneleen start een ontwikkelteam, waarin een aantal medewerkers van het betreffende kindcentrum meedoet en waaraan onder andere ook José Bleij, Brenda Best de Jonge en Samantha Huijsveld als specialisten jonge kind worden verbonden. Vanaf augustus 2023 kan IK Ontwikkel gebruikt worden in het hele kindcentrum.
Burgerschap
Onder leiding van Anneleen en met behulp van de door SLO uitgewerkte leerdoelenkaarten wordt in de zomer van 2023 ook een compleet pakket voor burgerschapsonderwijs toegevoegd aan IK Ontwikkel, zodat scholen en kindcentra vanuit de aangescherpte wettelijke opdracht onderbouwd en verantwoord aan de slag kunnen en zich kunnen verantwoorden.
De nieuwe concept kerndoelen voor taal en rekenen verschijnen en Anneleen en Carla organiseren verschillende bijeenkomsten met Meesters van binnen en buiten om hierin te duiken. Zij komen tot de conclusie dat deze nieuwe kerndoelen uit zichzelf al meer in lijn zijn met het gedachtengoed achter IK Ontwikkel en meer ondersteunend aan mens- en wereldgericht onderwijs: logischer geordend, concreet, samenhangend en betekenisvol.
Metamorfose
Eind 2023 krijgt de website een metamorfose: nieuwe vormgeving, meer informatie, doorkijkjes en handige linkjes. In plaats van kernactiviteiten wordt overal gekozen voor IK Ontwikkelgebieden (stevige basis, taal, rekenen, Wereldwijs, bewegen).
Dromen voor de toekomst
De droom is om met scholen (VO - MBO) van binnenuit verder te ontwikkelen tot een complete systematiek voor 0-18 jaar. Centrale examens kunnen dan vervangen door maatwerkdiploma's, gebaseerd op het Europees Referentie Kader. Als dát lukt, zou dat het afscheid kunnen betekenen van niveau-indelingen en het hoger-lager-denken in het onderwijs en lijkt de weg vrij voor een nieuw normaal.
2023 - 2024
IK Ontwikkel... continu🌱
Dankbaar
IK Ontwikkel is, omdat wij zijn. We geloven in de kracht van samen en willen iedereen die in al die jaren op een of andere manier heeft bijgedragen bedanken. Fijn als je aangehaakt blijft. IK Ontwikkel continu. Voor jou én met jou.
Heb je een herinnering of materiaal dat bijdraagt aan het levensverhaal van IK Ontwikkel en wil je dit delen, mail dan naar: IKOntwikkel@van-binnenuit.com